De blinde vlek van de geneeskunde: hoe vrouwenzorg nog steeds niet goed genoeg is
Ben jij een vrouw? Kans dat je dan een negatieve ervaring hebt gehad bij de dokter. Uit onderzoek blijkt namelijk dat zo’n tachtig procent van de mensen met onverklaarbare klachteneen vrouw is. En dat is niet het enige. De medische industrie is namelijk al eeuwenlang ingesteld op de behandeling en diagnostisering van mannen. Maar wat blijkt: vrouwen hebben vaak hele andere symptomen en behandelingen nodig dan mannen. Daar is niet altijd genoeg kennis over.
Een kennisachterstand, dus. Cardiovasculaire gezondheid is een goed voorbeeld waar vrouwen in het nadeel zijn. Zo overlijden meer vrouwen dan mannen aan hartfalen, terwijl er meer mannelijke hart- en vaatziektepatiënten zijn, deelt de hartstichting.
Bron: hartstichting
De visualisatie hierboven toont aan dat er meer mannelijke dan vrouwelijke hart- en vaatziektepatiënten zijn, maar dat deze verhoudingsgewijs verschuift bij de overledenen aan hart- en vaatziekten. Dit kan aantonen dat vrouwelijke hart- of vaatziektepatiënten meer risico lopen om hieraan te komen overlijden.
Bron: hartstichting
De visualisatie hierboven toont aan dat mannen en vrouwen ongeveer even vaak gediagnostiseerd worden met hartfalen, maar vrouwen overlijden er vaker aan. Een vrouw heeft dus een grotere kans om te overlijden aan hartfalen dan een man.
“We hebben in de cardiologie nooit echt aandacht gehad voor vrouwspecifieke risicofactoren,” vertelt interventiecardioloog Yolande Appelman, werkzaam bij het Amsterdam UMC. “Naast de standaard risicofactoren, zoals overgewicht of roken, hebben vrouwen ook andere risicofactoren, zoals zwangerschapssuikerziekte, een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap of een vroege overgang. We vragen vaak wel of iemand heeft gerookt, maar niet of iemand miskramen heeft gehad.”
Enkele voorbeelden van gender- en sekseblindheid:
Zo’n 70 à 90 procent van de mensen met onverklaarbare medische klachten is vrouw.
Vrouwen krijgen minder vaak pijnstilling toegediend op de spoedeisende hulp.
Vrouwen worden twee keer zo vaak gediagnostiseerd met een psychische aandoening als mannen met dezelfde klachten.
Vrouwen hebben 33% meer kans om door bijwerkingen van medicijnen in het ziekenhuis opgenomen te worden.
In een aantal onderzoeken is de aantrekkelijkheid van vrouwen benoemd als medisch kenmerk.
Uit onderzoek blijkt dat mannelijke patiënten met soortgelijke verwondingen als vrouwelijke patiënten op locatie van het ongeluk betere en hogere prioriteit zorg ontvingen.
Het is bovendien ook belangrijk om te benoemen dat vrouwen van kleur en vrouwen met een migratieachtergrond, met nog meer medische problematiek te maken krijgen. Dat deelt huisarts.bsl.nl, een website met vakliteratuur over huisartsgeneeskunde. Zo kunnen taalbarrières en vooroordelen tot meer misverstanden leiden. Ook is medische apparatuur vaak niet ingesteld op donkerdere huidskleuren. Dat, in combinatie met de afwezigheid van vrouwspecifiek onderzoek, leidt voor deze vrouwen nog vaker tot misdiagnoses of verdere vertraging.
Zo’n kennisachterstand kan natuurlijk tot grote problemen leiden. Het zorgt namelijk voor gevaarlijke situaties. Denk aan de eerdergenoemde disbalans tussen mannelijke en vrouwelijke hart- en vaatziektepatiënten, die ervoor zorgt dat vrouwen eerder overlijden aan deze ziekten, of het feit dat vrouwen vaker in het ziekenhuis belanden als gevolg van bijwerkingen van medicatie. Een kennisachterstand zorgt ervoor dat vrouwen ook vaak langer rondlopen zonder diagnose, wat voor verergering van het probleem kan zorgen, of soms zelfs fatale afloop kan betekenen.
Het kan voor de patiënten vermoeiend zijn om lang rond te lopen met zonder duidelijk antwoord. Drie vrouwen vertellen hieronder hun verhaal.
Sofieke vertelt:
Fleur* vertelt:
Betske vertelt:
In de loop der jaren is er wel veel veranderd en verbeterd, zowel op het gebied van de onderzoeken die worden gedaan als beleidstechnische keuzes die worden gemaakt. Neem bijvoorbeeld de Emancipatienota, dat is een beleidsdocument dat door de huidige minister van onderwijs, cultuur en wetenschap (OCW) van dat moment wordt opgestuurd naar het kabinet. Daaruit blijkt dat onderzoeksorganisatie ZonMW de opdracht heeft gekregen om meer gericht onderzoek te doen naar onder andere vrouwen, en verzoeken ze ZonMW om gender- en sekseverschillen verder te integreren in onderzoek. Wel wordt benoemd dat het de verantwoordelijkheid is van de medische industrie om de resultaten van zo’n onderzoek ook in de richtlijnen te verwerken.
‘Ik zie wel verandering in het veld,’ vertelt Dr. Appelman. Vijftien jaar geleden, toen ze begon met zich inzetten voor dit onderwerp, werd ze soms bijna uitgelachen. ‘Nu komen mensen gewoon op de cursus, zijn ze ook echt geïnteresseerd en vragen ze zich ook af waarom we dat niet eerder hebben veranderd.’ Toch vindt Dr. Appelman dat de verandering niet snel genoeg voortzet. ‘Het gaat te langzaam,’ stelt Dr. Appelman, ‘Het is van belang dat je de vrouw beter behandelt en dat je de gezondheidszorg an sich beter maakt, en ook goedkoper. Dat laatste doet belletjes rinkelen bij de overheid, dan zijn ze wel geïnteresseerd.’
Er is geld nodig om de gezondheidszorg voor vrouwen te verbeteren. ‘En dat is de moeite waard, want uiteindelijk betaalt het zich ook uit,’ vertelt Dr. Appelman, ‘Als een vrouw in een keer de juiste diagnose heeft en niet naar heel veel dokters moet gaan, bespaart dat veel. Dat bespaart veel ellende voor haar, haar omgeving, haar werkgever en ook voor de maatschappij. Ik denk dat dat een win-win is, maar dat moet je als overheid wel willen zien.’
Verantwoording:
De genoemde feiten en statistieken binnen dit artikel zijn gebaseerd op betrouwbare journalistieke bronnen, zoals Pointer van de KRO-NCRV, wetenschappelijke onderzoeken en vakbladen binnen de medische industrie en een grondig researchverslag die voor deze productie is opgesteld.
* In verband met de gevoeligheid van het onderwerp wilt Fleur (echte naam bekend bij redactie) graag anoniem blijven.
